Home

Inleiding

De Second Apocalypse is een omvangrijk fantasy-epos, geschreven door de Canadese letterkundige/filosofoof/historicus R. Scott Bakker. Zijn brede disciplinaire kennis komt duidelijk naar voren in de boeken die zijn epos opmaken. De Second Apocalypse is te verdelen in drie trilogieën. De eerste, de zogenaamde Prince of Nothing-boeken, zijn al enkele jaren gecomplementeerd. Bakker werkt momenteel aan de Aspect-Emperor, de tweede trilogie, waarvan al één boek gepubliceerd is en het tweede deel, The White-Luck Warrior, volgende maand verschijnt (april 2011).

Bakker schrijft moderne high fantasy. Qua omvang, complexiteit en epiek hebben zijn boeken veel gemeen met die van zijn landgenoot Steven Erikson, die feitelijk de weg heeft geplaveid voor deze bombastische imaginaire werelden. Wat betreft stijl en de culturen in de wereld van de Second Apocalypse liggen de boeken van Bakker meer in de lijn van wat meer traditionele fantasy, zoals we die kennen uit de werken van George R.R. Martin en bovenal natuurlijk J.R.R. Tolkien.

Betekent dit dat Scott Bakker platgetreden paden bewandelt? Ja en nee. Zijn fantasy-wereld Eärwa (alleen de naam al is Tolkien-esque!) bevat landen, volkeren en religies die zelfs direct refereren naar onze Middeleeuwen. De diverse rassen en de voorgeschiedenis van Bakker’s wereld doen direct denken aan Lord of the Rings en de Silmarillion, Tolkien’s mythologische standaardwerk. Scott Bakker weet zich echter te onderscheiden door twists aan de brengen in de bekende conventies en zijn wereld en personages te voorzien van een diepgang die misschien wel ongeëvenaard is in fantasy-land.

Verhaal

Zoals de titel natuurlijk al doet vermoeden staat een dreigende ondergang van de wereld centraal in de boeken van de Second Apocalypse. De wereld Eärwa (technisch gezien het continent waarop de verhalen afspelen) wordt beheerst door een finalistisch lineair tijdsverloop.

Zo werd de wereld al duizenden jaren voor de gebeurtenissen uit de boeken bijna compleet vernietigd door de eerste Apocalypse. In het noorden van de wereld werd het machtige Kûniüri-koninkrijk vernietigd door de monsterlijke legers  van de Consult, een groep van kwaadaardige magiërs die geleid werden door de No-God, een almachtige duistere entiteit. Nadat de duistere machten genocide hadden gepleegd op de menselijke bevolking van het noorden trokken ze naar het zuiden, naar de zogenaamde Three Seas-regio. In een laatste epische veldslag slaagden de resterende mensenkoninkrijken er in de No-God te doden met de mysterieuze Heron Spear en zijn legermacht te verslaan. Dit gegeven doet natuurlijk al direct denken aan de proloog van de eerste Lords of the Rings-film.

Rust keerde weer terug in de Three Seas-regio. Maar na duizenden jaren raakte de mensheid verdeeld als gevolg van de strijd tussen de twee grootste religies in de regio; Inrithisme en Fanimry. Terwijl de mensen onderling vochten gingen er geruchten ten ronde dat de duistere Consult nooit verslagen was en altijd nog actief was. Volgens de Mandate, een school van magiërs, plotte de Consult de terugkeer van de No-God en was een tweede Apocalypse beslist op handen. Niemand wilde echter de Mandate-magiërs geloven; ze werden gezien als een stelletje halvegaren.

De boeken van de Prince of Nothing-trilogie beginnen met een oproep van de Shriah, de geestelijke leider (soort van paus) van de kerken van het Inrithisme, tot een Heilige Oorlog tegen Kian, het koninkrijk van de concurrerende Fanimry-religie. Terwijl de Inrithische koninkrijken hun legers verzamelen voor de vernietiging van het ketterse Kian proberen spionnen van de Consult de Heilige Oorlog van binnenuit over te nemen en de tweede Apocalypse te bewerkstelligen. Alleen de Mandate ziet dit, maar niemand wil hen geloven…

Personages

De gebeurtenissen rond de Heilige Oorlog bezien we in de Prince of Nothing-boeken vanuit het oogpunt van een klein scala van personages. Bakker gebruikt de zogenaamde point of views (POVs) van vier personages om zijn verhaal te vertellen. Daarnaast treed hij zelf vaak op als een almachtige verteller die vanuit een vogelvluchtperspectief gebeurtenissen als veldslagen – op overigens zeer overtuigende en meeslepende wijze – beschrijft. Zodoende biedt Bakker veel meer beschrijvende context dan Erikson bijvoorbeeld en sluit hij stilistisch meer aan op Martin en Tolkien.

De wijze waarop hij leven geeft aan zijn personages doet echter totaal niet denken aan de manier waarmee Tolkien dat doet. Doordat Bakker zich sowieso focust op slechts vier personages (ter vergelijking: Erikson gebruikt er gemiddeld twintig per boek) is hij zeer goed in staat deze op een zo realistisch mogelijke wijze tot leven te laten komen. Als lezers krijgen we diepgaand inzicht in de motieven, geschiedenis en sterke en zwakke punten van zijn personages. Klinkt misschien standaard, maar de personages van Bakker evenaren zelfs die van Martin qua diepgang en echtheid. Op het gebied van het uitwerken van personages kan gerust gezegd worden dat Bakker voor een revolutie in het fantasy-genre heeft gezorgd.

Maar wie zijn die vier centrale personages in de Prince of Nothing-trilogie en de latere Second Apocalypse-boeken? Allereerst komen we als lezer Anasûrimbor Kellhus tegen, een dertigjarige monnik uit de geïsoleerde Dûnyain-orde. Kellhus is de laatste telg van de dynastie die eens als koningen over het vernietigde Kûniüri-koninkrijk heerste. Na de vernietiging werd een bastaardzoon uit de dynastie opgenomen door de Dûnyain. Deze orde zijn meesters in het doorgronden van de menselijke aard door middel van het analyseren van non-verbale trekjes. Dankzij deze vaardigheden zijn ze in staat het handelen van andere mensen te manipuleren. Kellhus moet van zijn orde het isolement verlaten en de wijde wereld in trekken om zijn vader te vermoorden, een afvallige Dûnyain. Toeval of niet: de vader van Kellhus bevindt zich in de hoofdstad van Kian, het doel van de Heilige Oorlog…

Tijdens zijn reis naar Kian stuit Kellhus op Cnaiür urs Skiötha, een homoseksuele krijger van het barbaarse Scylvendi-volk. Al snel blijkt dat Cnaiür een relatie heeft gehad met de vader van Kellhus, die eens een gevangene van de barbaar was. Met behulp van zijn Dûnyain-manipulaties wist de vader Cnaiür zo ver te krijgen om hem vrij te laten. Dit leidde tot grote reputatieschade voor de barbaar onder zijn stamgenoten. Met deze voorgeschiedenis was Cnaiür erg op zijn hoede voor Kellhus. Hij doorzag alle manipulaties van de Dûnyain-monnik en wist ze te weerstaan. Cnaiür besloot uiteindelijk om samen met Kellhus naar Kian te trekken, om wraak te kunnen nemen op diens vader…

Vanuit het noorden trekken Kellhus en Cnaiür naar het zuiden, de Three Seas-regio. Daar komen ze in contact met Drusas Achamian, een magiër en historicus van in de vijftig die lid is van de Mandate. Het doel van zijn magische school is het voorkomen van een tweede Apocalypse en de terugkeer van de No-God. Net zoals alle Mandate-magiërs droomt Achamian in zijn slaap over de eerste Apocalypse. Hij maakt deze verschrikkelijke gebeurtenis iedere nacht op levensechte wijze mee. Achamian is er van overtuigd dat de terugkeer van de No-God op handen is. Volgens een oude profetie zou de komst van een afstammeling van de Anasûrimbor-dynastie van het Kûniüri-koninkrijk de tweede Apocalypse inluiden. En dan arriveert Kellhus in Three Seas…

En tenslotte is Esmenet er nog, een intelligente prostitué van in de dertig, wonende in één van de grootste steden van Three Seas. Esmenet is de loyale vriendin van Achamian, die nogal wat problemen heeft met haar beroep. Maar Esmenet staat iedere ochtend klaar om de Mandate-magiër op te vangen nadat hij ontwaakt uit zijn verschrikkelijke nachtmerries. Zij is Achamian’s ‘morgen’. Esmenet droomt van het leven van Achamian; de hoge kringen waarin deze zich begeeft, politieke intriges, magie, rijkdom en weelde. Uiteindelijk is het de vraag of hij degene is die haar dat kan geven…

Invloeden

Een aantal historische- en literaire invloeden komen in de Prince of Nothing-zeer evident naar voren. De Heilige Oorlog tussen het Inrithisme- en Fanimry-geloof zijn nauwkeurig gebaseerd op de Middeleeuwse Kruistochten tussen christenen en moslims. Vele volkeren in Eärwa zijn directe kopieën van volkeren uit ons verleden. Zo zijn de Kian de Arabieren en is het Nansur-keizerrijk de evenknie van het Byzantijnse rijk; om maar een paar voorbeelden te noemen.

Naast onze Middeleeuwen is Tolkien’s Midden-Aarde ook een duidelijke invloed geweest bij het creëren van  Eärwa. De No-God en diens monsterlijke dienaren, de Scranc, doen sterk denken aan Sauron en zijn Orks. Anasurimbor Kellhus – de ronddolende afstammeling van een lijn van machtige koningen – lijkt in de eerste instantie een Aragorn-personage te zijn, maar onder zijn nobele trekjes gaat een manipulatieve psychopaat schuil.

En zo is het met veel elementen in de wereld van Bakker; aanvankelijk lijkt de wereld nogal traditioneel en standaard vanuit een fantasy-oogpunt (zeker in vergelijking met Erikson), maar onder de op het eerste oog vertrouwde oppervlakte gaat een hoop onorthodoxe twists schuil. Niets is wat het op het eerste gezicht lijkt te zijn. De Second Apocalypse-reeks is doordrenkt met intriges en diepgaande filosofieën die doorgewinterde lezers zal doen denken aan de genialiteit van Frank Herbert’s Dune.

Fantasy vs. Literatuur

Scott Bakker werd door collega’s uit de academische wereld vaak kleinerend gepest vanwege de ‘kinderboeken’ die hij in hun ogen schreef. Ze beschouwden zijn fantasyboeken als goedkope pulp voor puberjongens. Grote onzin natuurlijk: de Second Apocalypse-boeken zijn doordrongen van een diepgang, duisternis, realiteitszin en vooral volwassenheid die je maar zelden ziet in het fantasy-genre. Bakker betoogt dan ook dat zijn boeken tot de ware literatuur behoren.

De Canadees durft zelfs te stellen dat kenmerken van literatuur, zoals bepaalde zware thema’s, wereldbeelden, filosofieën en morele dilemma’s in een volledig zelfgecreëerde fantasy-setting beter tot uiting komen dan in de setting van ‘onze’ wereld, zoals we die kennen uit de conventionele literatuur. In een wereld met totaal andere fysische en metafysische wetmatigheden moeten personages morele afwegingen maken die in onze eigen wereld al snel belachelijk over zouden komen.

Hij bekritiseert moderne conventionele literatuur ook op de tendens dat het verhaal ondergeschikt is aan de boodschap van het boek. Bakker is van mening dat het verhaal een gelijkwaardige rol moet hebben en de lezer moet blijven boeien en prikkelen, iets van hij mist in de moderne literatuur maar wel probeert te bewerkstelligen in zijn eigen fantasyboeken. Daarnaast geeft Bakker ook kritiek dat de boodschap van veel moderne literaire romans niet breed overkomt, omdat conventionele literatuur door een relatief beperkt publiek wordt gelezen, vaak met een hoogopgeleide, culturele achtergrond.

Volgens Scott Bakker kunnen de boodschappen van fantasyboeken veel beter gehoord worden, omdat deze door een aanzienlijk groter publiek worden gelezen. Sinds de opkomst van de Lord of the Rings– en Harry Potter-films zit het fantasy-genre in een hoogconjunctuur wat betreft populariteit en kunnen veel meer mensen bereiken – uit brede lagen van de bevolking – dan de conventionele moderne literatuur.

Eindoordeel

In zijn Second Apocalypse-boeken heeft Scott Bakker een fascinerende wereld gecreëerd: de historische setting en de godsdienstwaanzin van de Kruistochten worden gecombineerd met Tolkien’s mythologie en de filosofische diepgang en duistere intriges van Frank Herbert’s Dune. Evenals George R.R. Martin’s A Song of Ice and Fire lezen de boeken van Bakker als grimmige, volwassen historische romans. Wat betreft het uitwerken van personages ontstijgt Bakker zelfs het hoogstaande niveau van Martin. Op het gebied van epiek en bombast doet hij absoluut niet onder aan Erikson. Tenslotte is Bakker van deze drie ‘mastodonten’ van het moderne fantasy-genre (Martin, Erikson, Bakker) misschien ook wel de beste schrijver… Maar dat oordeel mag je zelf op de proef stellen! (Eru)

 

Plaats een reactie