De Middeleeuwen: volgens vele een duistere, barbaarse periode, gekenmerkt door Kruistochten tussen christenen en moslims, de bloedige kerstening van heidenen, heksenvervolgingen en pestepidemieën. Een tijd waarin de meeste Europeanen streng katholiek waren; godvrezend en bijgelovig. Men had een grote angst voor alles wat de Kerk onder het occultisme schaarde: ketters, heidenen, tovenaars, Satan-aanbidders en demonen – de tekenen van Het Kwaad. Dat het occulte eigenlijk staat voor het verborgene, het mystieke ging voor de christelijke geestelijkheid van de Middeleeuwen niet op. De voortdurende vrees voor een eeuwig leven in het Hellevuur beheerste het leven van de Middeleeuwer: de ideale setting voor een klassieke horrorfilm!
Gek genoeg zijn horrorfilms in een Middeleeuwse context zeldzaam en verschijnen er de laatste jaren juist wat meer. Al vanaf het begin van het genre speelt het leeuwendeel van de horrorfilms zich af in de tijd waarin ze opgenomen zijn. Dat telt voor Frankenstein uit de jaren dertig, maar ook voor The Blair Witch Project uit de jaren negentig van de vorige eeuw. Gedurende de jaren zestig en zeventig was er wel sprake van een golf van films in het horrorgenre die zich in de Vroegmoderne tijd afspeelden; in met name de zeventiende eeuw. Voorbeelden zijn de klassieker The Witchfinder General (1968) en het minder bekende Cry Of The Banshee (1970), beide met de legendarische Vincent Price in de rol van de kwaadaardige antagonist. Recentelijk is dit sub genre weer nieuw leven in geblazen met de verfilming van Robert E. Howard’s gelijknamige calvinistische demonenbestrijder, Solomon Kane (2010).
De Middeleeuwen blijven achter als achtergrond voor horrorfilms, totdat vorig jaar Black Death van de Britse horrorregisseur Christopher Smith verscheen, dit jaar gevolgd door Season of the Witch van Dominic Sena, bekend van Gone In 60 Seconds en Swordfish.
Black Death is een Europese film: een Brits-Duitse coproductie. Het script speelt zich af in veertiende eeuws Engeland, maar is in feite opgenomen in Duitsland. Mooie landschapshots met hier en daar het effectieve gebruik van filters, wat het totaal niet artificieel maakt, maar wel sfeervol. Dat de film is gemaakt door Europeanen is duidelijk te zien in het realisme en de historische correctheid in de art-design: de stijl van de huizen, wapenuitrusting, etc. zijn grotendeels kloppend met de periode. Hollywood doet dit vaak toch minder goed. In Black Death speelt de zeer ondergewaardeerde Sean Bean (Lord of the Rings, Game of Thrones) de kapitein van een groep inquisiteurs die in naam van de paus een ver afgelegen dorp moeten inspecteren. Dit dorp is namelijk – in tegenstelling tot de rest van de regio – op mysterieuze wijze niet getroffen door de pest; de Zwarte Dood. Het verhaal is niet bepaald origineel: het is bijna een exacte kopie van de aflevering Cromm Cruach van de Robin Hood-serie Robin of Sherwood (1984). Maar de personages maken de film: zo wordt Bean bijgestaan door Eddie Redmayne, die net als in de Middeleeuwse tv-serie Pillars of the Earth een jonge, onzekere monnik speelt. Redmayne is uitstekend in het non-verbale acteren. Ook sterk acteerwerk krijgen we van Carice van Houten, die in deze film de heks-achtige antagonist speelt. Regisseur Smith heeft van Black Death een klassieke psychologische horrorfilm gemaakt, die meer raakvlakken heeft met het thriller-genre dan met slasher-fims. De film laat in het midden of de occulte elementen in het verhaal echt zijn of niet. Dit gegeven zorgt voor een complete mindfuck, waardoor de film je in een onwennige, peinzende staat achterlaat. Curieus; maar daardoor zeker de aandacht waard! 7.0
Season of the Witch is een Amerikaanse productie door Dominic Sena, een regisseur van vlotte en hippe actiefilms. Deze ongewone achtergrond komt duidelijk naar voren in zijn visie op de Middeleeuwen: zo hebben kruisvaarders ninja-achtige fighting-skills en zit de film propvol onrealistische actiescènes. De altijd-degelijke Nicolas Cage speelt samen met zijn charismatische side-kick Ron Perlman (Hellboy, Sons Of Anarchy) twee gedesillusioneerde kruistocht-veteranen. Vooral het personage van Cage is er van overtuigd dat het uitmoorden van ongewapende heidenen niet God’s Wil was en hem juist verdoemd heeft. Eenmaal weer terug in Europa hopen de twee voor hun zonden verlossing te krijgen door een van hekserij beschuldigd meisje te vervoeren naar een The Name of Rose-achtige abdij. Deze tocht gaat gepaard met een hoop onnodige adventure-clichés zoals instortende touwbruggen, hongerige wolven en ten slotte demonen á la die in Eddie Murphy’s Golden Child. Toch weet de film relatief veel aandacht te besteden aan alle personages; overtuigend neergezet dankzij sterke dialogen. Hoewel de film getekend wordt door vele historische onjuistheden (verkeerde jaartallen, niet-bestaande regio’s, fantasy-achtige wapenuitrustingen; om nog maar niet te spreken over het bovennatuurlijke occulte aspect) weet Siena een sfeervolle film neer te zetten (schitterende, woeste landschapshots) die tevens een inkijkje geeft in de ziel van de Middeleeuwer dankzij het personage – en acteerwerk – van Cage. 6.5
Conclusie: Bovenstaande films zijn bij lange na niet perfect, maar vormen toch een mooie aanloop voor meer combinaties van occultisme, horror en Middeleeuwen op het witte doek. Interessant is trouwens dat in beide films de rol van antagonist door vrouwen wordt vertolkt: ‘helden’ in dienst van de door mannen-gedomineerde Kerk binden de strijd aan met almachtige vrouwen die in hun optiek in dienst staan van Het Kwaad. De films geven echter geen uitsluitsel of de motivaties van de helden op waarheid gebaseerd zijn en dus gerechtvaardigd zijn. Daarmee laten Black Death en Season of the Witch (bewust of onbewust) veel over aan de fantasie, het denkvermogen en het oordeel van de kijkers. Na de expliciete zwart/wit-tendens in Hollywood (Avatar) een verfrissende en prijzenswaardige verassing! (Eru)
tasteless enterprise 